روان درمانی کودک و نوجوان
تربیت کودک می‌تواند چالش برانگیز باشد. حتی تحت بهترین شرایط، رفتارها و احساسات آنها ممکن است به طور مکرر و سریع تغییر کند. همه‌ی کودکان گاهی اوقات غمگین، مضطرب، تحریک پذیر یا پرخاشگر هستند، یا گاهی اوقات بی حرکت نشستن، توجه کردن یا تعامل با دیگران برایشان دشوار است. این موارد، اغلب بخشی از مراحل معمول رشد هستند. با این حال، چنین رفتارهایی ممکن است نشان دهنده مشکلی جدی‌تر در برخی از کودکان باشد.
سلامت روان بخش مهمی از سلامت کلی کودکان و نوجوانان بوده و به اندازه‌ی سلامت جسمانی آنها مهم است. کودکانی که از نظر روانی سالم هستند، کیفیت زندگی بالاتری دارند و می‌توانند در خانه، مدرسه و جامعه به خوبی عمل کنند. سلامت روانی خوب به آنها کمک می‌کند تا انعطاف‌پذیری خود را برای کنار آمدن با هر چیزی که در زندگی با آن مواجه می‌شوند، توسعه دهند و به بزرگسالانی سالم و کامل تبدیل شوند.
اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان چگونه است؟
کودکان و نوجوانان گاهی برای از سر گذراندن تجربیات سخت زندگی و داشتن واکنش موثر در برابر عوامل استرس‌زا نیاز به کمک دارند. معمولا رفتار آنها، به جای گفتارشان، بزرگترین سرنخ را به ما می‌دهد که این نیاز فرزندمان را درک کنیم.
اختلالات روانی شرایط مزمن سلامتی هستند – شرایطی که برای مدت طولانی دوام می آورند و اغلب به طور کامل از بین نمی روند – که می توانند در طول عمر ادامه داشته باشند. اختلالات روانی در میان کودکان، به صورت تغییرات جدی در نحوه یادگیری، رفتار یا کنترل احساساتشان که باعث پریشانی و مشکلاتی در گذراندن زندگی روزمره شان می‌شود، توصیف می‌شود. بسیاری از کودکان گهگاه دچار ترس و نگرانی می شوند یا رفتارهای مخرب از خود نشان می‌دهند. اختلالات روانی همچنین می‌تواند در رشد سالم کودک اختلال ایجاد کند و مشکلاتی را ایجاد کند که می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد.
اگر علائم فرزندتان جدی و مداوم باشد و در مدرسه، خانه یا فعالیت‌هایش تداخل ایجاد کند، ممکن است دچار اختلال روانی تشخیص داده شود.
برای بسیاری از بزرگسالانی که دارای اختلالات روانی هستند، معمولا علائم‌شان در دوران کودکی و نوجوانی‌شان هم وجود داشته است ـ اما اغلب تشخیص داده نشده یا به آنها توجهی نشده است. همزمان با رشد کودک، مشکلات ممکن است شدیدتر و ماندگارتر شوند. هرچه درمان زودتر شروع شود، موثرتر خواهد بود.
چه عواملی می‌توانند به حفظ سلامت روان کودکان و نوجوانان کمک کنند؟
- داشتن سلامت جسمانی خوب، داشتن یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم
- داشتن زمان و آزادی برای بازی، در داخل و خارج از خانه
- داشتن خانواده‌ای که بیشتر اوقات به خوبی با هم کنار می‌آیند
- رفتن به مدرسه‌ای که از حال خوب همه دانش آموزانش مراقبت می‌کند
- شرکت در فعالیت‌های محلی
عوامل دیگری نیز مهم هستند، از جمله احساس دوست داشته شدن، اعتماد، درک شدن و امنیت. کودکانی که خوش‌بین و انعطاف‌پذیر هستند و تا حدودی بر زندگی خود کنترل دارند، به احتمال زیاد از رفاه روانی خوبی برخوردارند.
اکثر کودکان از نظر روانی سالم رشد می‌کنند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که امروزه کودکان و نوجوانان بیشتری نسبت به 30 سال پیش با سلامت روان خود مشکل دارند.
چه عواملی می تواند بر سلامت روان کودکان و نوجوانان تأثیر مخرب بگذارد؟
رویدادهای آسیب‌زا می‌توانند مشکلات سلامت روانی را برای کودکان و جوانانی که آسیب‌پذیر هستند، ایجاد کند.
تغییراتی مانند نقل مکان به خانه جدید، تغییر مدرسه یا تولد یک خواهر یا برادر جدید ممکن است به عنوان محرک عمل کنند. برخی از کودکانی که مدرسه را شروع می‌کنند از پیدا کردن دوستان جدید و انجام فعالیت‌های جدید هیجان زده می‌شوند، اما برخی نیز ممکن است احساس اضطراب کنند.
نوجوانان اغلب با رشد ذهن و بدنشان آشفتگی عاطفی را تجربه می‌کنند. انتقال از نوجوانی به بزرگسالی برای برخی دشوار است و ممکن است با الکل، مواد مخدر، مواد محرک یا سایر موادی که می‌تواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد درگیر شوند.
اختلالات روانی رایج دوران کودکی چیست؟
کودکان مبتلا به اختلالات روانی، عاطفی و رفتاری می‌توانند به طور همزمان دارای شرایط سلامتی یا رشدی مختلفی باشند. گاهی اوقات مشکلات ناشی از داشتن بیماری مزمن جسمی یا ناتوانی، خطر ابتلا به مشکلات سلامت روان را افزایش می‌دهد و داشتن بیش از یک بیماری می‌تواند علائم سلامت روان را بدتر کند.
از جمله اختلالات روانی رایجی که در دوران کودکی قابل تشخیص است، اضطراب (ترس یا نگرانی)، افسردگی یا سایر اختلالات خلقی، اختلالات خوردن، اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)، اختلال سلوک (CD)، اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD)، سندرم تورت، اختلال وسواسی ـ جبری (OCD)، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هستند.
سایر شرایط و نگرانی‌هایی که بر نحوه‌ی یادگیری، رفتار یا کنترل احساسات کودکان تأثیر می‌گذارند عبارتند از اختلالات یادگیری، ناتوانی های رشدی، اختلالات زبان، اختلال طیف اوتیسم، مصرف الکل و مواد، آسیب زدن به خود.
علائم اختلالات روانی در کودکان چیست؟
علائم بیماری های روانی کودکان در طول زمان با رشد کودک تغییر می کند و ممکن است شامل مشکلاتی در نحوه بازی، یادگیری، صحبت کردن، و رفتار کودک یا نحوه برخورد کودک با احساسات خود باشد.
علائم اغلب در اوایل کودکی شروع می شوند، گرچه برخی از اختلالات ممکن است در سال های نوجوانی ایجاد شوند. تشخیص، اغلب در سال های مدرسه و گاهی زودتر انجام می شود. با این حال، در برخی از کودکان، اختلال روانی ممکن است تشخیص داده نشود یا دیر تشخیص داده شود.
علائمی که به شما می گوید ممکن است کودک شما نیاز به مشاور کودک و نوجوان داشته باشد
تشخیص اینکه آیا رفتار آزاردهنده کودک فقط مرحله ای از رشد و بزرگ شدن اوست یا مشکلی است که باید با یک متخصص سلامت روان کودکان و نوجوانان در میان گذاشته شود، دشوار است. اما اگر علائم و نشانه‌های رفتاری نگران کننده ای وجود دارد که هفته‌ها یا ماه‌ها طول کشیده و اگر این مسائل در زندگی روزمره کودک در خانه، مدرسه یا دوستان اختلال ایجاد می‌کند، باید به روانشناس کودک و نوجوان مراجعه کنید. از جمله عوامل هشدار دهنده اختلالات روانی کودکان عبارتند از:
- مشکلات در مدرسه، با معلمان، دوستان یا هم‌کلاسی‌ها.
- علاقه ای به بازی با کودکان دیگر ندارند یا در دوست یابی مشکل دارند
- تغییرات ناگهانی در خلق و خو یا رفتار
- معده درد، دردهای شکمی یا سردردهای مکرر بدون علت فیزیکی ظاهری
- مشکلات خوابیدن، غذا خوردن یا دستشویی رفتن
- تحریک پذیری، کج خلقی های مکرر، تند مزاجی شدید، عصبانیت یا پرخاشگری بیش از حد
- زیاد یا خیلی کم می خوابند، کابوس های مکرر می بینند یا در طول روز خواب آلود به نظر می رسند
- رویاها، کابوس ها یا خیالات غمگین یا ترسناک دارند
- اغلب در مورد ترس ها یا نگرانی هایشان صحبت می کنند
- داشتن افکار یا احساساتی که به نظر می رسد مناسب سنش نیست
- رویدادی آسیب زا یا طاقت فرسا را تجربه کرده اند
- خودآزاری یا افکار خودکشی دارند
- دائما در حرکت هستند و نمی توانند ساکت بنشینند (به جز زمانی که در حال تماشای فیلم یا بازی ویدیویی هستند)
- از نظر تحصیلی مشکل دارند یا اخیراً نمراتشان کاهش یافته است
- از ترس اینکه ممکن است اتفاق بدی بیفتد، کارهایشان را تکرار می کنند یا چیزها را بارها بررسی می کنند
علائم هشدار دهنده سلامت روان نوجوانان
- علاقه خود را به چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می بردند از دست داده اند
- انرژی کم دارند
- زیاد یا کم می خوابند یا در طول روز خواب آلود به نظر می رسند
- بیشتر زمانشان را به تنهایی می گذرانند و از فعالیت های اجتماعی با دوستان یا خانواده خودداری می کنند
- بیش از حد تحریک پذیر، عصبانی یا پرخاشگر هستند.
- رژیم غذایی می گیرند یا بیش از حد ورزش می کنند، یا ترس از افزایش وزن دارند
- درگیر رفتارهای خودآزاری (مانند بریدن یا سوزاندن پوست شان) هستند
- سیگار می کشند، الکل می نوشند، مواد مخدر یا روان گردان مصرف می کنند
- به تنهایی یا با دوستان خود رفتار های مخاطره آمیز یا مخرب دارند
- افکار خودکشی دارند
- دوره هایی با انرژی و فعالیت بسیار بالا دارند و اغلب در آن دوره ها به خواب بسیار کمتری نسبت به معمول نیاز دارند
- یک کار را چندین بار چک می کنند تا از صحت چیزی مطمئن شوند تا مبادا اتفاق بدی رخ دهد.
- فکر می‌کنند کسی می‌خواهد ذهنشان را کنترل کند یا چیزهایی می‌شنوند که دیگران نمی‌شنوند
کدام کودکان و نوجوانان بیشتر درگیر بیماری های روانی می شوند؟
اختلالات روانی دوران کودکی بر بسیاری از کودکان، نوجوانان و خانواده هایشان تأثیر می گذارد. پسران و دختران در هر سنی و با هر پیشینه ای و در هر منطقه جغرافیایی، اختلالات روانی را تجربه می کنند.
بیماری های روانی کودکان و نوجوانان چقدر شایع است؟
بر اساس تحقیقات علمی انجام شده، تخمین زده می شود که حدود 15 درصد از کودکان و نوجوان 10 تا 19 سال، یک اختلال روانی را تجربه می کنند.
در سال 2016، حدودا 20 درصد کودکان 2 تا 8 ساله یک اختلال روانی، رفتاری یا رشدی داشته اند.
در سال های 2018-2019، حدود 15 درصد از نوجوانان 12 تا 17 ساله اپیزودهای افسردگی اساسی داشتند، 37 درصد احساس غم یا ناامیدی مداوم داشتند، و تقریبا 20 درصدشان ابراز کردند که به طور جدی به خودکشی فکر می کنند.
درمان بیماری های روانی کودکان و نوجوانان
بیماری های روانی کودکان و نوجوانان قابل درمان و مدیریت هستند و تشخیص زودهنگام در درمان بیماری های روانی کودکان و نوجوان بسیار موثر است. اگر کودک یا نوجوان هستید، با والدین، مشاور مدرسه یا مربی بهداشت خود صحبت کنید. اگر والدین هستید و برای شروع گفتگو با فرزند یا نوجوان خود در مورد سلامت روان به کمک نیاز دارید، می توانید از مشاور کودک و نوجوان کمک بگیرید.
درمان می تواند به طرق مختلف به کودکان و نوجوانان کمک کند؛ از جمله گذر کردن از رویدادهای آسیب زا، ابراز احساسات، توسعه مهارت های تصمیم گیری مثبت و حل مسئله، ایجاد روابط اجتماعی سالم، و ارتباط موثرتر با مشکلات و نگرانی ها.
روان درمانی جزئی کلیدی برای بهبود سلامت روان کودکان و نوجوانان است. روان درمانی به معنای درمان یک بیماری روانی یا کمک به کودک برای مدیریت علائم خود است تا بتواند در خانه، مدرسه و جامعه خود به خوبی عمل کند. بسته به نوع و شدت مشکلات، درمان روانشناختی برای کودکان ممکن است همراه با استفاده از دارو باشد.
درمان در صورتی مؤثرتر است که با نیازهای کودک و خانواده خاص مطابقت داشته باشد. در اولین قدم بهتر است با پزشک فرزندتان صحبت کنید. گاهی اوقات، مشکلات سلامتی مانند کم خوابی، مشکلات تنفسی، ضعف بینایی، مشکل در شنوایی یا مشکلات یادگیری می تواند علائم رفتاری یا احساسی ایجاد کنند یا آنها را بدتر کنند. پزشک کودک شما ممکن است بخواهد قبل از ارجاع فرزندتان به روان درمانگر، آزمایش هایی انجام دهد تا متوجه شود که آیا کودک شما مشکل سلامتی دارد یا خیر.
روانشناس کودک و نوجوان چطور به شما و فرزندتان کمک می کند؟
قبل از شروع روان درمانی، متخصص سلامت روان کودک و نوجوان معمولاً یک ارزیابی جامع از سلامت روانی کودک شما انجام می‌دهد تا بفهمد چه نوع درمانی برای کودک یا نوجوان شما موثرتر است.
ارزیابی سلامت روان کودک و نوجوان شامل چه مواردی می شود؟
ارزیابی جامع سلامت روان کودک و نوجوان معمولا شامل موارد زیر است:
مصاحبه با والدین در مورد تاریخچه رشد، خلق و خوی کودک، روابط با دوستان و خانواده، سابقه پزشکی، علایق، توانایی ها و هرگونه درمان قبلی.
برای متخصص سلامت روان مهم است که تصویری از وضعیت فعلی کودک به دست آورد ـ به عنوان مثال، آیا فرزند شما اخیرا در مدرسه تغییراتی داشته است؟ آیا در خانواده شخص بیماری وجود دارد؟ آیا کودک از بیماری مزمنی رنج می برد؟ یا هر تغییر دیگری که بر زندگی روزمره کودک تأثیر می گذارد.
جمع‌آوری اطلاعات از مدرسه کودک، مانند آزمون‌های استاندارد و گزارش‌های رفتار، توانمندی ها و مشکلات.
مصاحبه با کودک و انجام آزمایشات و مشاهدات رفتاری.
متخصص سلامت روان نتایج ارزیابی را برای کمک به تعیین اینکه آیا رفتار کودک با تغییرات یا استرس در خانه یا مدرسه مرتبط است یا اینکه نتیجه اختلال روانی است، بررسی می کند.
چه نوع درمانی برای اختلالات روانی در کودکان مؤثرتر است؟
هنگامی که کودکان در سنین پایین هستند، معمولاً درمان شامل مشارکت والدین می شود. گاهی اوقات درمانگران به تنهایی با والدین کار می کنند. کودکان بزرگتر نیز ممکن است به تنهایی با یک درمانگر ملاقات کنند. برخی از انواع درمان شامل کار با کل خانواده یا سایر بزرگسالان مهم در زندگی کودک (مثلاً یک معلم) است.
رویکردهای متمرکز بر والدین معمولاً به این معنی است که والدین با درمانگر در مورد رفتار و احساسات کودک صحبت می کنند. روان‌درمانی با کودکان می‌تواند شامل صحبت کردن، بازی یا فعالیت‌های دیگری باشد که به کودک کمک می‌کند تا احساسات و افکار خود را بیان کند.
برای رایج‌ترین شرایط دوران کودکی، مانند ADHD، اختلالات رفتاری behavior disorders، اضطراب یا افسردگی، رویکردهای استفاده از رفتار درمانی و درمان شناختی ـ رفتاری به احتمال زیاد علائم را کاهش می‌دهند، اما اطلاعات محدودی در مورد اینکه کدام نوع درمان برای درمان هر یک از بیماری ها بهتر است، وجود دارد.
شواهد علمی نشان می دهد که برای اختلال بیش فعالی ADHD و اختلالات رفتاری مخرب ( Disruptive behavior disorders )، آموزش والدین و رفتار درمانی کودک به خوبی جواب می دهد.
درمان شناختی ـ رفتاری (Cognitive-behavior therapy)، برای درمان اختلالات رفتاری مخرب، افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می تواند موثر باشد.
نوجوانان مبتلا به اختلال رفتار مخرب ممکن است به خوبی به خانواده درمانی پاسخ دهند، رویکردی که شامل اعضای متعدد خانواده است و بر یادگیری مهارت های ارتباطی بهتر و راه های حل تعارض تمرکز دارد.
نوجوانان مبتلا به افسردگی ممکن است به خوبی به روان درمانی بین فردی interpersonal psychotherapy پاسخ دهند، رویکردی که در آن درمانگران به نوجوانان کمک می کنند تا راه هایی را برای مدیریت مشکلات رابطه یاد بگیرند.
ممکن است فرزند شما نیاز به دارو داشته باشد. نوع داروهای مورد استفاده برای کودکان و نوجوانان به تشخیص روانپزشک بستگی دارد و ممکن است شامل داروهای ضد افسردگی، محرک ها، تثبیت کننده های خلق و خو یا سایر داروها باشد. دارودرمانی اغلب با روان درمانی همراه است.
سایر روش هایی که به کودکان، نوجوانان و خانواده های آنها کمک می کنند شامل شن بازی درمانی (شن تراپی)، بازی درمانی، هنر درمانی، حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد (EMDR)، درمان شناختی رفتاری متمرکز بر تروما (TF-CBT)، کارگاه های فرزندپروری و انضباط مثبت، مداخله رابطه ای مبتنی بر اعتماد (Trust-Based Relational Intervention (TBRI) ) می باشد.
